نگرانی ساواک از بازتاب جهانی قیام 15 خرداد +سند

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ مطبوعات غربی و رسانه‌های جهان قیام مردم ایران در 15 خرداد 1342 را با دیدگاه‌های خود تحلیل می‌کردند ولی در مجموع انعکاس وسیع خبری در جهان نشان‌دهنده‌ اوج نگرانی غرب از بیداری اسلامی و سقوط یکی از مهم‌ترین متحدین غرب در منطقه بود. خبرگزاری آسوشتیدپرس در 16 خرداد از تهران گزارش داد: «پس از سال 32 و سقوط مصدق، تظاهرات امروز بزرگترین آشوبی بود که تهران به خود دیده است، تظاهرکنندگان بر ضد شاه شعار می‌دادند و سقوط دولت را درخواست می‌کردند.»

رژیم پهلوی به هیچ وجه مایل نبود وقایع خرداد 42 انعکاسی در خارج از کشور داشته باشد، زیرا نشانه‌ای از بی‌ثباتی رژیم و ناتوانی آن در تامین منافع غرب، به ویژه امریکا به شمار می‌رفت. ولی انتشار اخبار و تحلیل‌ها به وسیله‌ رسانه‌ها و بازتاب آن در محافل سیاسی، رژیم را در مقابل عمل انجام شده‌ای قرار داد. بدین لحاظ رئیس ساواک طی نامه‌ای به وزارت امور خارجه در 16 خرداد نوشت: «... انتشار این اخبار (مربوط به جریان قیام) در خارج از مملکت، خصوصاً برای مقامات سیاسی کشورهای بیگانه که دور از کشور شاهنشاهی به سر می‌برند، ایجاد توهم نموده و هنگام تماس با مقامات ذی‌صلاح، سفارتخانه‌های شاهنشاهی، پرسش‌های متغیری [متعددی] را در زمینه‌ مسائل مختلف مطرح نموده که پاسخ به آنان چندان سهل و آسان به نظر نمی‌رسد... لذا در صورت موافقت متمنی است دستور فرمایند سفارتخانه‌های شاهنشاهی ایران، با تشکیل جلسات هفتگی مرتب مرکب از اعضای عالی‌رتبه‌ خود و با شرکت نمایندگان این سازمان، مسائل مربوطه را طرح و تصمیمات لازم را اتخاذ فرمایند...»

به دنبال آن، وزارت امور خارجه نیز در اجرای دستور ساواک بخشنامه‌ای به نمایندگی‌های ایران در خارج ارسال کرد که در آن دستور داده شده بود «همه‌ هفته جلسات مرتبی مرکب از اعضای سیاسی و مسئول آن نمایندگی و همچنین با شرکت نمایندگان سایر دستگاه‌ها که با آن نمایندگی تشریک مساعی می‌نمایند ترتیب داده و مسائل مطروحه را طرح و تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند...»

منبع: تاریخ قیام 15 خرداد به روایت اسناد (جلد 2)؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی