تظاهرات و اعتصاب دانشجویان و دانش‌آموزان شیراز در سال 57
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ از شهریور 57 به بعد وضع شهرهای بزرگ ناآرام گزارش داده شده است. در شیراز تظاهرات زیادی صورت میگرفت که در اکثر آنها به زد و خورد با مأمورین می‌انجامید. مأموران نقاط حساس شهر را مستقر شده بودند و اوضاع را تحت کنترل داشتند.
حضور گسترده دانش‌آموزان درمحیط‌های دانشجویی و دانشگاهها و شرکت آنان در تظاهرات دانشجویان از آغاز سال تحصیلی جدید، وسعت و شکل تازه‌ای به تظاهرات و گردهمایی‌های دانشجویی داده بود. در نتیجه این امر، رژیم با مشکل جدیدی مواجه شده بود. در شیراز نیز به تأسی از سایر مناطق کشور دانش‌آموزان حضور فعالی در تظاهرات و راهپیمایها ایفا نمودند. گزارشات ساواک حاکی از اقدامات دانشجویان دانشگاه پهلوی شیراز در سراسر مناطق ایران بود. آنها در زادگاه خود نیز فعال بوده و جزو محرکین و عوامل مؤثر برگزای مراسم‌ها، جلسات مذهبی و روشنگری سیاسی بوده‌اند. طبق گزارش سازمان اطلاعات و امنیت فارس به دنبال اعلام تعطیلی عمومی از طرف روحانیون مخالف و رادیو لندن به مناسبت هفتمین روز وقایع تهران صبح 57/6/23 ، 1500 نفر دانشجویانی که سال جدید در دانشگاه پهلوی پذیرفته شده‌اند و در دوماهه‌ی اخیر در کلاسهای فشرده زبان انگلیسی شرکت مینمایند از حضور در کلاسهای مربوطه خودداری نموده‌اند. همچنین در 57/7/16 کارکنان اداری دانشگاه پهلوی شیراز نیز دست از کار کشیدند و علی‌رغم سخنان دکتر فرهنگ مهر رئیس دانشگاه شیراز از رفتن به سرکار امتناع کردند. به موازات گسترش اعتصابات، اعتصاب کارکنان بیمارستان پهلوی نیز نسبت به گذشته ابعاد وسیعتری یافته بود و هر روز بیمارستان‌های بیشتر به موج اعتصاب می‌پیوستند.
با امضا دانشجویان و دانش‌آموزان مجاهد شیراز اعلامیه‌ای در سطح شهر توزیع شد که مزاج سیدعبدالحسین دستغیب در شکنجه‌گاه وخیم بوده و چنانچه وی آزاد نگردد همگام با سایر طبقات روحانی اعتصاب عمومی نامحدود خواهیم کرد. این گزارش کوتاه را اطلاعات و ضداطلاعات وابسته به مرکز زرهی به ساواک شیراز فرستاد. به دنبال این اعلامیه آیت‌الله سیدعبدالحسین دستغیب روز بیست و چهارم مهر از زندان آزاد می‌شود.
برای رژیم پهلوی شروع سال تحصیلی جدید فرصت مناسبی بود تا با تغذیه فکری جوانان کشور را به سکوت و انزوا بکشند. امام خمینی که در این زمان در نتیجه فشار دولت عراق به پاریس هجرت کرده بودند در اولین پیام به ملت ایران به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید فرمودند: «در آغاز سال تحصیلی به محصلین علوم دینیه و دانشجویان دانشگاهها و دانش‌آموزان که برای برقراری حکومت عدل اسلام به پا خواستند درود می‌فرستم ... من با تأیید خداوند متعال و تمسک به مکتب پرافتخار قرآن به شمار فرزندان عزیر اسلام مژده‌ی پیروزی نهایی می‌دهم به شرط اینکه نهضت بزرگ اسلامی و ملی ادامه یاید و پیوند بین شما جوانان برومند اسلام ناگسستنی باشد ... در محیط مدارس و دانشگاهها و دانشسراها آگاهانه و متعهد به پاخیزید و به هم بپیوندید و برای نجات اسلام و کشور کوشش کنید.»
امام خمینی، وظایف ویژه‌ی دانشجویان و دانش‌آموزان و طلاب علوم دینیه را چینین برشمردند:
1.اعتراض به استادان و سران قوم که از مقاصد ملی و دینی انحراف پیدا کرده‌اند.
2.برقراری روابط دوستانه و فعالانه بین طلاب علوم دینی و دانشجویان.
3.دعوت از ارتش برای گسستن زنجیر تسلط اجانب و پیوستن به ملت.
4.هوشمندانه به مسائل روز نظر کردن با توجه به تلاش رژیم برای راه‌اندازی عده‌ای با شعارهای کمونیستی برای ترساندن مردم.
5.حمایت از قیام حق‌طلبانه و مردانه‌ی قشرهای اعتصابی کارگر و کارمند و محرومان جامعه.
پیام امام خمینی بر انگیزه‌ی دانش‌آموزان و دانشجویان افزود و نیمه‌ی دوم مهرماه و نیمه‌ی اول آبانماه 57 تظاهرات زیادی از سوی دانشجویان و دانش‌آموزان پهلوی شیراز صورت گرفت. در تاریخ 57/7/21 ساواک فارس تحت عنوان «وارونه نمایش دادن وقایع» گزارش داد نمایشگاهی تحت عنوان زلزله‌ی طبس در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه پهلوی شیراز دائر شده و مردم از آن دیدن می‌کنند، اما شعارها و پلاکت‌ها و مواردی خلاف آنچه باید نمایش داده شود مشاهده گردیده است.
از جمله وقایع روز 24 مهر 1357 در شیراز ارسال تلگراف از سوی استادان دانشگاه شیراز به رئیس جمهور فرانسه بود. استادان دانشگاه پهلوی شیراز به اتفاق استادان دانشگاههای تهران و اصفهان که تعداد آنها به 340 نفر می‌رسید. با ارسال تلگرافی به ژیسکاردستن، رئیس جمهور فرانسه خواستار آزادی بیان برای امام خمینی در مدت اقامت ایشان در فرانسه شدند. در تاریخ اولین روز از آبانماه 1357 نیز حدود سه هزار نفر از دانشجویان دانشگاه پهلوی شیراز ساعت 9/5 صبح در محوطه‌ی دانشکده‌ی ادبیات دست به تظاهرات زدند. همین روز دانش‌آموزان دبیرستان نمازی پس از تظاهرات و دادن شعار به دبیرستان شاهپور رفتند و در محوطه‌ی این دبیرستان و مقابل آن به دادن شعار پرداختند. دانش‌آموزان این دو دبیرستان اعلام کردند که از روز چهارشنبه 8/3 دست به اعتصاب غذا خواهند زد. همچنین عصر دانشجویان انستیتو شیراز به حالت اعتراض نشستند و آنگاه به راهپیمایی و دادن شعار پرداختند. که مأموران انتظامی با ورود به انستیتو دانشجویان را از محوطه بیرون کردند و اعلام شد که انستیتو تا اطلاع ثانوی تعطیل خواهد بود. در دومین روز از آبانماه 1357 نیز در شیراز در پی تعطیلی کلاسهای درس در دانشگاه پهلوی، متجاوز از 5 هزار دانشجو و دانش‌آموز مدارس شیراز در محوطه‌ی چمن دانشکده‌ی مهندسی اجتماع، اقدام به دادن شعار و اعلام خواسته‌های خود نموده و نواری از سخنرانی رهبر انقلاب پخش کردند.
همچنین عده‌ای از دانش‌آموزان پس و دختر شیراز در این روز در اکثر مدارس به دادن شعار و بر پاکردن تظاهرات پرداختند.از جمله مدارسی که در آنها تظاهرات شد: دبیرستان بازرگان، هنرستان نمازی، دبیرستان شاهپور و دبیرستانهای دخترانه رضاشاه کبیر، شاهدخت و محمدرضاشاه بود، که در این تظاهرات تعدادی از دانش‌آموزان بازداشت شدند. در روز 4 آبان روزنامه‌ی رستاخیز گزارش داد: صبح امروز تظاهرات گسترده‌ای در دبیرستانها بر پا شد و دانش‌آموزان در حالی که شعار میدادند و پرچم سیاه حمل می‌کردند، محوطه‌ی دبیرستانها را ترک کرده، به خیابانها آمده و اقدام به راهپیمایی کردند. در مسیر راهپیمایی دانش‌آموزان، شعب بانک‌ها و مغازه‌ها اقدام به تعطیلی محل کار خود نموده و نیروهای حکومت نظامی برای متفرق کردن آنها از گاز اشک‌آور استفاده کردند.
همچنین دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم دانشگاه شیراز در محوطه دانشکده‌های خود دست به تظاهرات زدند. دانش‌آموزان شیرازی در پایان تظاهرات خود با انتشار قطعنامه‌ای خواستند هر چه سریعتر حکومت نظامی برچیده شود. چرا که با این وضع قادر به ادامه‌ی تحصیل نیستند. 6 آبان 1357 گروهی از دانش‌آموزان دبیرستانهای شیراز به اتفاق دانشجویان در محوطه‌ی دانشکده‌ی ادبیات، در یک راهپیمایی آرام شرکت کردند و ظهر [هنگام نیز] نماز جماعت خواندند. همچنین در این روز به مناسبت هفته‌ی همبستگی ملی، استادان و دانشجویان دانشگاه پهلوی در نشستهایی که در همین رابطه برگزار شد شرکت کردند.
طبق گزارش روزنامه رستاخیز در هفتم آبانماه از ساعت 9 بامداد دانش‌آموزان چند مدرسه شیراز، صفوفی منظم به طور جداگانه و در حالی که شعار میدادند وارد دانشکده‌ی پزشکی شدند و با دانشجویان در جلو ساختمانهای این دانشکده بست نشستند. روزنامه رستاخیز در ادامه افزود، امروز (هشتم آبانماه) همچنین گروههای زیادی از مردم از نمایشگاه عکس شهریور[که] از سوی دانشجویان مسلمان دانشگاه پهلوی ترتیب داده شده بود دیدن کردند. همچنین دو روز بعد خبرگزاری پارس اعلام نمود: اعضای کادر آموزشی آموزشگاه فنی الکترونیک وابسته به دانشگاه پهلوی هم از امروز به مدت یک هفته اعلام اعتصاب کردند.
در 8 دی ماه گروهی از دانشگاهیان شیراز با اجتماع در دانشگاه پهلوی کشته شدن استاد کامران نجات اللهی را به دست مأموران رژیم محکوم کردند. در سیزده آبان 1357 به مناسبت سالگشت تبعید امام خمینی گروه کثیری از مردم شیراز در زمین چمن دانشگاه پهلوی اجتماع کردند.«اجتماع‌کنندگان که تعداشان به 80 هزار نفر می‌رسید با گذشتن از سدهای گاز اشک‌آور مأموران، موفق به تشکیل اجتماع عظیم خود شدند. این گروه پس از استماع چند سخنرانی نماز جماعت برگزار کردند و سپس به قصد راهپیمایی از خیابان ارم گذشته بودند. پلیس از عبور بقیه‌ی آنها جلوگیری کرد در این هنگام راهپیمایان روی زمین نشستند و در پی مذاکرات چند نفر از روحانیون با مأموران انتظامی قرار شد مسیر راهپیمایی تغییر کند، پلیس یکبار دیگر در فلکه‌ی نمازی سد راه تظاهرکنندگان شد و با بلندگو از آنها خواست تا متفرق شوند تظاهرکندگان علی‌رغم اخطارهای مأموران یکبار دیگر روی زمین نشستند و پس از یک ساعت و سی‌دقیقه موفق شدند به محوطه‌ی دانشگاه مهندسی راه یابند در آنجا برای بار دوم مأموران گاز اشک‌آور پرتاب کردند و با هجوم به سوی مردم گروهی از جمله یک زن و بچه‌ی دو ساله به شدت مجروح شدند و یک زن باردار دچار سقط جنین شد.
منبع: کتاب «دانشگاه پهلوی به روایت اسناد»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
