«شهید مطهری و سازمان مطلوب روحانیت» در دومین نشست شب‌های حوزه بررسی شد
به گزارش روابط عمومی مرکز اسناد انقلاب اسلامی دومین جلسه از فصل نخست شب‌های حوزه با محوریت تحول در حوزه و روحانیت در تاریخ ۱۵ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد. در این نشست حجت‌الاسلام باقری‌فر و حجت‌الاسلام فصیحی به بیان نظرات پیرامون حوزه و روحانیت مطلوب از نگاه شهید مطهری پرداختند.
در ابتدا مجری برنامه به ارائه‌ی گزارشی از آنچه که پیرامون نگاه استاد مطهری در خصوص حوزه و روحانیت تولید شده است، پرداختند و سپس به امتیازات کتاب شهید مطهری سازمان مطلوب روحانیت ( به کوشش و تدوین آقای باقری‌فر) به نسبت دیگر مکتوبات مشابه، اشاره کردند. امتیازاتی همچون: جامعیت اثر در تتبع و گردآوردی آنچه که از استاد مطهری درباره‌ی موضوع روحانیت موجود است، بخش‌بندی‌ها وفصل‌بندی‌هایی که اکثر مسائل خرد و کلان موضوع را شامل می‌شود، مدخل‌های نوشته‌شده در ابتدای هر بحث که به خواننده کمک می‌کند تا با کلیات نگاه شهید آشنا شود و اصول دیدگاه استاد مطهری که در پایان مطالب کتاب آمده و جمع‌بندی خوبی از تمام مباحث را ارائه داده است.
علی اکبری در ادامه به این مسئله اشاره کرد که تا بستر و شرایط اجتماعی - سیاسی زمانه‌ی شهید مطهری را درک نکنیم نمی‌توانیم به ریشه‌های بحث شهید مطهری و همچنین به تحلیل درستی از نگاه ایشان پی ببریم. استاد مطهری در دورانی زیست می‌کردند که شاهد نوعی خودباختگی و غرب‌گرایی در ایرانیان هستیم، و از طرفی بحث تعارض علم و دین در بین جامعه‌ی مذهبی و علمی مطرح شده است. و چون شهید مطهری معتقد است که برای مواجهه با این جریانات لازم است به یک انقلاب فرهنگی دست بزنیم و این نیز باید از طریق نهاد روحانیت محقق شود، لذا به نقد و آسیب‌شناسی و طرح پیشنهاداتی در خصوص روحانیت و حوزه‌ها پرداخته‌اند تا با توان و درک بهتری از هویت و رسالت خودش و همچنین جامعه‌ی پیرامونی‌اش به کنشگری بپردازد.
در ادامه حجت‌الاسلام باقری‌فر، محقق کتاب سازمان مطلوب روحانیت، ابراز داشت: برخی ویژگی‌های شهید مطهری که باعث می‌شود زاویه‌ی نگاه و نظریاتشان از دیگران ممتاز به نظر برسد ویژگی‌هایی است همچون ژرف‌بینی و واقع‌گرایی، جامعیت و همه‌سونگری، انصاف علمی و پرهیز از تعصب صنفی، شجاعت و صداقت در بیان حقیقت و روحیه‌ی اصلاح‌گری.
باقری فر معتقد است که شهید مطهری همچنان که با تز اسلام منهای روحانیت مخالف است، اما قائل به اصلاحات جدی در حوزه و روحانیت است. و این نشان می‌دهد که ایشان در قامت مصلح اجتماعی ظهور پیدا کرده است.
وی در ادامه به بیان فهرستی از آسیب‌ها و انتقادات استاد مطهری در خصوص حوزه و روحانیت پرداخت: روزمرگی در زندگی طلاب، ارتزاق علمی از میراث و تلاش گذشتگان، نبود برنامه‌ی مطلوب برای مدیریت و تربیت روحانیت، نظم ناپذیری، عوام‌زدگی، عقب‌ماندگی از زمان، تبدیل منبر و خطابه به عنوان یک شغل و حرفه، و... .
سپس حجت‌الاسلام فصیحی در ابتدا اشاره کرد که چهل و چهار بار کلمه‌ی سازمان روحانیت را شهید مطهری مطرح کرده‌اند و تأکید داشتند که نگاهمان به روحانیت نباید فردی باشد بلکه باید سازمانی باشد.
وی در ادامه با تحسین کتاب آقای باقری‌فر آن را اثر جامعی در این حوزه برشمرد و دو نکته در نقد کتاب مطرح کرد:
۱. بهتر بود بین مطالب شفاهی و قلمی استاد مطهری که در کتاب در کنار هم آمده است، تفکیکی قائل می‌شدیم یا حداقل به آن‌ها اشاره می‌کردیم تا مخاطب نسبت به آن آگاه باشد.
۲. با مطالب به‌جامانده از متفکرینی همچون شهید مطهری به دو شیوه می‌توان تعامل کرد: یک روش اتخاذ نظریه از بیرون و مواجهه با متن برای یافتن مطالب مناسب با نظریه است، یک روش هم مواجهه‌ی خالی از نظریه برای کشف ایده‌ی خود صاحب نظر است که باید دیگر سخنان و نظریات او را حول همان ایده‌ی خودش تنظیم کنیم. همچنین مسئله‌ی اصلی این است که فارغ از آنچه که گفته شده است، مبتنی بر این نگاه چه باید کرد. این مسئله هم باید ذکر می‌شد که نشده است.
حجت‌الاسلام باقری‌فر در پاسخ به مطالب آقای فصیحی یادآور شد: کار ما در مرحله‌ی اول گردآوری و تدوین مواضع استاد مطهری بوده است. تحلیل و استخراج و تبیین الگوی مد نظر ایشان، یک فعالیت پسینی است که در گام دوم باید پیگیری شود.
باقری‌فر در خصوص چگونگی تدوین کتاب گفت: براساس منشورات شهید مطهری که شامل مجموعه آثار و یادداشت‌هاست اقدام به تدوین کرده‌اند و مطلبی نیست که در کتاب آمده باشد اما در آثار منتشر شده از ایشان پیدا نشود. اساس کار ما کتابخانه‌ای بوده است.
وی در ادامه به ویژگی‌های سازمان مطلوب روحانیت از نگاه شهید مطهری پرداخت: مشکلات ذکر شده باید توسط خود روحانیت برطرف شود، تحولات باید براساس فرهنگ غنی اسلام صورت بگیرد، از چنگال عوام باید خلاص شد، باید رویکرد تفقه را شامل تمام مجموعه‌های دین بدانیم نه فقط بخشی از آن، در مسئله‌ی استعدادیابی و جذب نیرو باید روش خاصی داشته باشیم نه اینکه بدون هیچ منطقی به پذیرش بپردازیم، سازمان روحانیت نباید به حکومت‌ها وابسته باشد.
وی افزود: برخی از موارد ذکرشده توسط شهید مطهری در وضعیت کنونی برطرف شده و البته برخی مشکلات جدید هم پیش آمده که در دوران ایشان نبوده است.
سپس حجت‌الاسلام فصیحی با اشاره به ضرورت خودانتقادی در حوزه ابراز داشت: لازم است به پایش درونی و خودانتقادی بپردازیم و نیاز به یک حیاط خلوت داریم که با یک مصونیت هم برای منتقد درونی و هم بیرونی به گفت‌وگو پیرامون این مسئله‌ها بپردازیم.
