بازخوانی مخالفت آیت‌الله سید نورالدین شیرازی با اصل چهار ترومن
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در 27 آبان ماه 1329 اصل چهار ترومن بین رژیم پهلوی و ایالت متحده امریکا امضا شد. پس از آن سازمانی تحت عنوان "سازمان اصل چهار ترومن" به ریاست ویلیام وارن مسئول اجرای مفاد مزبور شد.
سازمان اصل 4 ترومن از سوی دولت آمریكا پس از جنگ جهانی دوم در كشورهایی كه در خطر نفوذ كمونیسم از جمله ایران قرار داشتند، تشكیل شد. آمریكایی‌ها كه قصد توسعه نفوذ در ایران را در این دوران داشتند با خدماتی از قبیل كمك‌های كشاورزی، بهداشتی و فرهنگی، قصد جلب توجه مردم ایران به سوی خود داشتند. پس از تشكیل سازمان اصل 4 در ایران و نیز دایر كردن شعبه‌ای در شیراز و استقبال مردم از برنامه‌های مذكور علاوه بر روس‌ها، نگرانی انگلیسی‌ها را كه جنوب ایران را سالیان متمادی حوزه نفوذ خود تلقی می‌كردند، نیز برانگیخت. از این رو انگلیسی‌ها نیز تلاش كردند در برنامه‌های سازمان اصل چهار اختلال ایجاد نمایند.
اما یکی از شدیدترین مقابله‌ها با حضور امریکایی‌ها در ایران در استان فارس و مشخصا شهر شیراز صورت گرفت. از جمله عالمانی که در بحبوحه حوادث دهه سی به مخالفت با اصل 4 ترومن پرداخت آیت‌الله سید نورالدین شیرازی رهبر حزب برادران شیراز بود. به باور وی «ضربه‌ای که اصل چهار ترومن به ما وارد کرد از شهادت شیخ فضل‌الله نوری زیان‌بارتر بود.»
این مخالفت‌ها در شدیدترین وجه خود در 27 فروردین 1332 با میدان‌داری گروه‌های سیاسی مختلف که برخی از اعضای حزب برادران هم در آن حضور داشتند منجر به حادثه حمله به ساختمان سازمان اصل 4 ترومن در شیراز شد. اما با فروکش کردن التهابات شهر در اواخر فروردین 32 همچنان اعتراضات آیت‌الله سید نورالدین شیرازی به حضور امریکایی‌ها در ایران و اصل 4 ترومن ادامه یافت.
در همین راستا شهربانی فارس در گزارشی در خرداد 1332 می‌نویسد: « به استناد گزارشات عدیده که مأمورین تجسس و کسب خبر تسلیم داشته‌اند آقای سید نورالدین شهرت حسینی الهاشمی که یک نفر از معممین متنفذ شیراز می‌باشد با دستیاران خود در مواقع وعظ و خطابه مردم را ترغیب و تشویق به تمرد و تشنج نموده و آن‌ها را بر علیه دولت تحریک و دائماً حمله به اصل 4 ترومن می‌نمایند. اصولا وجود این شخص در استان فارس با دو دستگی‌های موجود باعث ایجاد تشنج و اختلال نظم می‌باشد. متمنی است تا مأمورین انتظامی مجددا در مقابل عمل انجام شده واقع نشده‌اند مراتب را دقیقاً مورد بررسی قرار داده و تصمیم شایسته اتخاذ و ابلاغ فرمایند. بدیهی است به مأمورین انتظامی آموزش شایسته داده شده که کاملا مراقب اوضاع بوده و طبق مقررات قویاً از وقوع اختلال نظم جلوگیری نمایند.»
بعد از کودتای 28 مرداد 1332 نیز سید نورالدین نامه‌ای به سردار فاخر نوشت و در آن اصلی را که در دولت مصدق در قرارداد با امریکا به نام اصل چهار ترومن آمده و امضا شده بود نکوهش نمود و ابراز کردند که مجلس باید این اصل را رد کند. به هر حال پس از چند بار صحبت و مذاکره به وی جواب داد که ما قدرت این کار را نداریم. سید نورالدین شیرازی در آخرین کلام خود در اینباره گفت: «حال که چنین است من به نوبه خود این اصل را نقض می‌کنم.»
منابع:
- کتاب منادی برادری (زندگینامه آیت‌الله سید نورالدین شیرازی)، موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- انقلاب اسلامی در شیراز ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- خاطرات سید منیرالدین حسینی شیرازی
- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی
