مجلسی که جدی گرفته نمی‌شد| گزارش سفیر انگلیس از وضعیت مجلس در دوران رضاخان
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ مجلس در دوران پهلوی یک نهاد ناکارآمد و بی‌فایده بود. به طوری که به «مهر پلاستیکی» معروف شد چون فقط خواسته‌ها و دستورات دربار را اجرا می‌کرد.
رضاخان که هیچ اعتقادی به انتخابات آزاد نداشت، مجلس را یک ابزار می‌دید. سفیر انگلیس در گزارش سالانه به وزارت خارجه بریتانیا در سال 1305 درباره وضعیت مجلس ایران می‌نویسد: مجلس ایران را نمی‌توان جدی گرفت. نمایندگان مجلس نمایندگان آزاد و مستقلی نیستند و انتخابات مجلس آزادانه برگزار نمی‌شود. هنگامی که شاه طرح یا لایحه‌ای را مدنظر دارد، تصویب می‌شود. زمانی که مخالف است رد می‌شود.
معروف است که وقتی می‌خواستند بعضی لوایح را به رأی بگذارند، وزیر پیشنهاد کننده می‌گفت این لایحه با نظر رئیس دولت تنظیم شده و آنگاه فوری تصویب می‌شد. بعدها رسم بر این شد که نمایندگان منتخب روزهای دوشنبه به پیشگاه ملوکانه شرفیاب شوند و اعلیحضرت به هر کاری که نسبتا به آن علاقه‌مند است، فقط اشاره بکند و این قبیل وکلا اطاعت کنند.
از دوره هفتم یعنی از 14مهر 1307 تا آبان 1309 مداخلات دولت در انتخابات تهران نیز سرایت کرد و تصمیم گرفته شد کسانی که محبوبیت عامه داشتند و در مجلس سکوت هم می‌کردند، در لیست بنویسند و انتخاب کنند و چنین کردند.
از مجلس ششم تا سیزدهم، شخص شاه نتایج انتخابات و ترکیب هر مجلس را تعیین می‌کرد. کار او این بود که با همکاری رئیس پلیس، اسامی گروهی از نامزدها را برای وزیر کشور تهیه کند. وزیر کشور نیز آن اسامی را برای استانداران می‌فرستاد. سرانجام استاندار هم فهرست مذکور را به شورای نظارت بر انتخابات که وزارت کشور تعیین کرده بود، ابلاغ می‌کرد. در واقع مجلس دیگر نه یک نهاد مفید و موثر بلکه نهادی بی‌خاصیت بود.
درباره جایگاه مجلس در دوران حکمرانی رضاخان، مهندس فروغی فرزند محمدعلی فروغی در کتاب «چرا پدرم کناره‌گیری کرد» می‌نویسد: «پارلمان ایران 16 سال در زمان سلطنت رضاشاه مسلوب‌الاختیار بود. در حقیقت یکی از سازمان‌های دولتی ایران محسوب می‌شد. آنچه دولت از لحاظ قانونی احتیاج داشت، لایحه آن را به مجلس می‌برد وتصویب شده آن را به سرعت دریافت می‌داشت.»
جان فوران یکی از تحلیل‌گران غربی اوضاع مجلس ایران را این‌گونه تحلیل می‌کند: «مجلس از همان آغاز کلا به‌صورت مهر تأیید به دستورات و نیات شاهانه درآمد. چهار حزب سیاسی که در اواخر دهه 1920م/1300ش در مجلس نماینده داشتند، همه اساسا طرفدار رژیم بودند اما باز هم رضاشاه آنها را منحل کرد، چون از آن بیم داشت که رقیبان وی در این احزاب متشکل شوند. نمایندگان مجلس هر دو سال یک‌بار انتخاب می‌شدند اما دیگر عضو حزب نبودند و حالت منفرد را داشتند. زمین‌داران، کسبه غیربازاری و کارمندان بلندپایه 84 درصد کل نمایندگان مجلس را در دوره رضاشاه تشکیل می‌دادند، روحانیان که در 1925م/1304ش, 24 درصد نمایندگان مجلس راتشکیل می‌دادند، در سال 1940م/1319ش ابدا در مجلس حضور نداشتند.»
منبع: کتاب «سرگذشت دیکتاتور» مرکز اسناد انقلاب اسلامی
