مرکز اسناد انقلاب اسلامی

آرشیو
2 صفحه
ویژه‌نامه "انتخابات مجلس"

از "منتظرالوکاله" تا "وجیه‌المله" ؛ شوخی‌های مجلسیِ نشریه توفیق

با سقوط رضاشاه، ماده طنز سیاسی که برای مدتی به محاق رفته بود، بار دیگر رخ نمود و نشریات طنز و فکاهی هم مانند نشریات غیر آن، در مورد مسائل مختلف جاری کشور به اظهار نظر می‌پرداختند. در این دوره، مجلس شورای ملی از حلاجی و جراحی نشریه توفیق برکنار نبود؛ به گونه‌ای که توفیق در کنار اشاره به مسائل مختلف مبتلابه جامعه، همیشه سری هم به اوضاع و احوال مجلس می‌زد و این توجه و حساسیت در مواقع نزدیک به روزهای انتخابات، بیشتر و بیشتر می‌شد. نگاه منتقدانه توفیق به مجلس تا حدودی تسویه حساب با مجالس دوره رضاشاهی هم به شمار می‌آمد؛ به خصوص مجلس سیزدهم شورای ملی.
ویژه‌نامه "انتخابات مجلس" | بازخوانی مجلس سیزدهم

وکلایی که روح ملت هم از آن‌ها خبر نداشت / رأیِ پشت گردنی و ماشین شده

سنت انتخاب نمایندگان فرمایشی نه تنها در سراسر دوره رضاشاه بلکه در دوره سیزدهم مجلس شورای ملی که مصادف با سقوط رضاشاه بود، ادامه یافت. مردم از دولت فروغی خواستند که انتخابات دستوری دوره رضاشاه را ملغی سازد تا ملت بتوانند در حساس‌ترین دقایق تاریخی، نمایندگان حقیقی خود را به مجلس بفرستند و در عریضه‌ای به محمدرضاشاه پهلوی نوشتند:«این وکلا که غالبا هفت دوره است به همین ترتیب، بدون اینکه روح ملت از آن‌ها با خبر باشد، به مجلس ملی وارد شده‌اند...انتخابات تهران پبش چشم ما صورت گرفته و یک نفر از افراد ملت از روی میل رای نداده‌اند و به وسیله پلیس و سپور و عمله و بنا با پشت‌گردنی و رای ماشین شده، صندوق انتخابات پر شده است...»
ویژه‌نامه "انتخابات مجلس"| یک دهه تکاپوی انتخاباتی نیروهای مذهبی

از «تبلیغات انتخاباتی پدر دکتر شریعتی» تا «رسیدن یک آیت‌الله به ریاست مجلس»

در ادوار سیزدهم تا شانزدهم مجلس، نیروهای مذهبی به‌نوعی تمرین سیاست‌ورزی می‌کردند و هنوز از آمادگی لازم برای ایفای نقش مؤثر در عرصه انتخابات و کاندیداهای مذهبی برخوردار نبودند. شاید رویکرد آیت‌الله بروجردی در کناره‌گیری از عرصه سیاست و بالطبع مقلدین ایشان، از زمره علل این گرایش بود. اما به‌تدریج با نقش‌آفرینی فدائیان اسلام و به‌خصوص آیت‌الله کاشانی در مبارزات ملی‌شدن صنعت نفت و رویکرد اقشار مختلف مذهبی به این نهضت، جایگاه نیروهای مذهبی روزبه‌روز در عرصه رقابت‌های سیاسی پررنگ‌تر شد؛ به‌گونه‌ای که در مجلس هفدهم آیت‌الله کاشانی به ریاست مجلس برگزیده شد.
ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

تقلب در انتخابات نمایشی دوره رضاشاه + اسناد

سنت انتخاب نمایندگان فرمایشی نه تنها در سراسر عهد رضاشاه بلکه در دوره سیزدهم مجلس شورای ملی که مصادف با کنار رفتن رضاشاه بود، ادامه یافت. با آزاد شدن فضای سیاسی و درهم شکستن سایه دیکتاتوری رضاشاه، بسیاری از جریان‌ها، مطبوعات و افراد مناطق مختلف در شکایت از نحوه برگزاری انتخابات به تکاپو پرداخته و خواستار ابطال انتخابات و تجدید آن شدند. اما دولت و مجلس با توجه به شرایط ویژه آن زمان، از پذیرش این درخواست امتناع کردند.
ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

رضاشاه و مجالس فرمایشی

در زمان سلطنت رضاشاه، هشت دوره انتخابات مجلس شورای ملی(دوره‌های ششم تا سیزدهم) برگزار شد که هفت دوره آن در زمان سلطنت وی افتتاح گردید و دوره سیزدهم در اوایل سلطنت محمدرضا پهلوی، فعالیت خود را آغاز کرد. رضاشاه قصد داشت با مداخله دربار و نظامیان، مجلسی مطیع و دنباله رو دولت پدید آورد تا بتواند برنامه‌های خود را بدون تنش و درگیری به انجام رساند. از دوره ششم به بعد و خصوصا در دوره هفتم، همه چیز شکل انتصابی به خود گرفت. در این میان، نقش تیمورتاش حائز اهمیت بود به طوری که سرنوشت دوره ششم تا نهم کاملا در دست وی بود و از دوره هفتم به بعد حتی یکی از شخصیت‌های مخالف رضاشاه به مجلس راه پیدا نکرد.
ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

نظام‌نامه دو درجه‌ای؛ اهداف شاه قاجار از دومین قانون انتخابات چه بود؟

نظام‌نامه دو درجه‌ای نتیجه حوادث و رخدادهای سیاسی دوره استبداد صغیر، فشارهای سیاسی قدرت‌های بزرگ و  شورش‌ها و آشوب‌های داخلی به منظور احیای مشروطه و بازگشایی مجلس بود. از این رو با توجه به نواقص موجود و شتاب در تهیه و تدوین مواد آن و در نتیجه نادیده گرفتن بسیاری از مسائل به جهت گشایش مجلس و جلوگیری از تنش‌های داخلی و رفع هرج و مرج در کشور، نمی‌توانست نسخه نهایی برای حل مسائل و مشکلات قانون انتخابات مجلس ایران باشد. بنابراین در دوره دوم مجلس شورای ملی، بار دیگر تصمیم بر آن شد که نظام‌نامه انتخابات مجلس مورد تجدیدنظر و اصلاح قرار گرفته و نواقص آن با توجه به شرایط جامعه آن روز ایران مرتفع گردد. این امر زمینه ایجاد قانون انتخابات یک درجه‌ای و عمومی را در دوره دوم مجلس شورای ملی فراهم کرد.
ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

نگاهی به اولین قانون انتخابات در ایران/ چه کسانی حق رأی نداشتند؟

اولین نظام نامه انتخابات مجلس شورای ملی دارای 2 فصل، 33 ماده و 2 تبصره بود. فصل اول شامل قواعد انتخابات و فصل دوم ترتیب انتخابات را در بر می گرفت. این قانون که به نظام نامه انتخابات مجلس شورای ملی معروف شد، صنفی و طبقاتی بود. از جمله عوامل طبقاتی شدن قانون مزبور را می توان در تاثیر دیدگاه های شاه و وضع طبقاتی و اجتماعی جامعه ایران و قوانین انتخاباتی دیگر کشورها جستجو کرد. برطبق فرمان مظفرالدین شاه قاجار، مجلس شورای ملی می بایست از منتخبین شاهزادگان، علما، قاجاریه، اعیان، اشراف، ملاکین، تجار و اصناف تشکیل گردد.[
ویژه‌نامه " انتخابات مجلس"

علل رویگردانی مردم از مجالس دوره قاجار

دلایلی چون وجود جنگ، ناآرامی‌ها و درگیری ها، زیان‌های مالی و اقتصادی طبقات فرودست جامعه از این صدمات، مشکلات قانون انتخابات و نارضایتی مردم از نحوه انتخاب نمایندگان و نبود نمایندگانی از اقشار پایین اجتماع در مجلس، ناآشنایی نمایندگان منتخب با مسائل و معضلات مناطق انتخابی، نبود سواد و آگاهی سیاسی در بین اکثریت مردم، نادیده انگاشته شدن ایلات، عشایر و روستاییان، جامعه و تفکرات سنتی و در نتیجه فهم و درک نادرست از بنیادهای جدید مدنی و قانونی در میان مردم، مشکلات معیشتی و معضلات مالی ایران، دخالت‌های بیگانگان در امور داخلی ایران علی‌الخصوص در بسته شدن مجالس، سودجویی نمایندگان و کم‌توجهی آنان نسبت به مشکلات مردم و درگیر شدن آنان در مسائل سیاسی، جدایی احزاب از مردم و نداشتن پایگاه مردمی را به عنوان عوامل موثر در کاهش میزان رغبت مردم به مجالس دوره قاجار دانست.
ویژه‌نامه "انتخابات مجلس"

احزاب سیاسی در مجالس دوره قاجار

حزب در ایران به شکل امروزی و نوین آن، پس از انقلاب مشروطیت پا گرفت و احزاب به صورت علنی و رسمی در جامعه به فعالیت پرداختند. در دوران ناصری، انجمن‌های مخفی و ملی در گروه‌های محدود تشکیل و افراد به صورت مخفیانه به عضویت این انجمن‌ها در می‌آمدند. هدف از تشکیل انجمن‌های فوق، تلاش در جهت ایجاد اصلاحات در امور دولتی و حکومتی و بهبود شرایط کلی کشور بود. این انجمن‌ها نقش موثری در جریان انقلاب مشروطیت برعهده داشتند. انجمن‌های مذکور، داعیه احزاب سیاسی نداشتند و بعد از اعطای مشروطه و تشکیل مجلس نیز به فعالیت خود ادامه ندادند و حتی شمار بسیار اندکی از اعضای آن‌ها وارد مجلس شدند.
دیدگاه؛ سجاد رستمی‌پور

نحوه‌ی تشخیص صلاحیت در مردم‌سالاری دینی  

اگر قوام نظام عادلانه را به وجود صلاحیت و عدالت در منتخبان بدانیم، در مورد نحوه‌ی احراز این صلاحیت، دو دیدگاه وجود دارد. تعیین مناصب سیاسی و اجتماعی ممکن است مقید و تابع صلاحیت‌های فردی بشود یا برعکس، فرایند تعیین، کاشف از صلاحیت افراد تعریف شود یا اینکه خود این فرایند، اعتباربخش و صلاحیت‌دهنده محسوب گردد.
گزارش تاریخی؛ نگاهی به عملیات‌های انتقامی ایران در چهار دهه گذشته

همه پاسخ‌های سخت ایران

در روزهای اخیر عملیات موشکی ایران در هدف قرار دادن مقرهای تروریستی موساد و داعش در عراق و سوریه؛ و از سوی دیگر عملیات ضدتروریستی در انهدام مقر گروهک جیش‌الظلم در نوار مرزی جنوب شرق کشور واکنش‌های گسترده‌ای داشت. پاسخ موشکی ایران به دشمن بعثی در جنگ شهرها، حمله به مقر منافقین در پادگان اشرف، عملیات رضوان انتقام ترور شهید صیاد شیرازی، عملیات لیلةالقدر، عملیات ضربت محرم، عملیات شهید سلیمانی، حمله به مقر صهیونیست‌ها در اربیل عراق، عملیات ربیع 1 و 2 و عملیات‌های اخیر در انتقام خون شهدای کرمان و راسک از جمله پاسخ‌های سخت ایران در چهار دهه گذشته است.
بازخوانی

10 پیامد قیام 19 دی مردم قم

قیام 19 دی 1356 مردم قم آغازگر تحولی اساسی و بنیادین در نهضت اسلامی بود که با برگزاری چهلم‌ها به پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس نظام جمهوری اسلامی انجامید. این قیام علاوه بر اینکه به روند مبارزه سرعت بخشید و به هویت اصلی انقلاب اسلامی جهت داد، پیامدهای دیگری را نیز در پی داشت که از جمله مهم‌ترین آن می‌توان به آشکار شدن چهره واقعی رژیم پهلوی و برملا شدن واقعیت شعار حقوق بشر امریکایی، بسط نفوذ و محبوبیت امام خمینی، قطع امید از سازمان‌ها و احزاب سیاسی و ... اشاره کرد.
دیدگاه

دیوید اُوِن و سیاست‌های ضد حقوق بشری رژیم پهلوی

پس از انتصاب دیوید اوِن به وزارت امور خارجه انگلستان در فوریه 1977، سیاست خارجی انگلستان بر پایه رعایت حقوق بشر در تعاملات بین‌المللی تدوین شد. اُون که به ایران به‌عنوان یک نیروی حافظ منافع غرب در منطقه خلیج‌فارس حساس بود، هم‌زمان تلاش می‌کرد خود را به‌عنوان قهرمان حفظ حقوق بشر در سطح بین‌الملل معرفی کند و از سوی دیگر از دیکتاتوری محمدرضا پهلوی حمایت کند. به این بهانه بررسی کوتاهی از روابط دولت انگلستان و ایران در سال پایانی عمر حکومت پهلوی خواهیم داشت.  
به مناسبت 29 آذر؛ یادی از عالم متفکر

نگاهی به حیات سیاسی آیت‌الله حائری شیرازی

شیخ‌ محی‌الدین (محمدصادق)‌ حائری‌ شیرازی‌ در سال‌ 1315‌ متولد شد. معارف‌ قرآنی‌ را از پدرش‌ فراگرفت‌ و ابتدایی‌ و دبیرستان‌ را در شیراز طی کرد. سپس‌ به‌ تحصیل‌ علوم‌ حوزوی‌ پرداخت‌. برای‌ تكمیل‌ معلومات‌ خود عازم‌ قم‌ شد و در دروس‌ امام‌ خمینی، آیت‌الله داماد و آیت‌الله بروجردی‌ شركت‌ کرد. با آغاز نهضت‌ اسلامی‌ مبارزات‌ خود را علیه‌ رژیم‌ پهلوی‌ آغاز كرد. حضور جدی‌تر او در جریان‌ انقلاب‌ از خط‌ پاسخ‌ به‌ سؤالات‌ شروع‌ شد. مركز فعالیت‌ آیت‌الله شیرازی‌ مسجدی به‌ نام‌ «شمشیرگرها» بود. او در سال‌ 1349 به‌ دلیل‌ مبارزات‌ سیاسی‌ مدت‌ سه‌ ماه‌ به‌ زندان‌ عادل‌‌آباد منتقل‌ شد. بعد از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ در اولین‌ دوره‌‌ انتخابات‌ مجلس‌ شورای اسلامی‌ از طرف‌ مردم‌ شیراز به‌ نمایندگی‌ برگزیده‌ شد. بعد از شهادت‌ آیت‌الله دستغیب‌ به‌ سمت‌ نمایندگی‌ حضرت‌ امام‌ و امام‌ جمعه‌ شیراز منصوب‌ شد و سه‌ دوره‌ نماینده‌‌ مردم‌ شیراز در مجلس‌ خبرگان‌ رهبری بود. وی در 29 آذر 1396 دارفانی را وداع گفت.
به مناسبت روز قانون اساسی

امام خمینی و مسئله قانون اساسی از اندیشه تا عمل

چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی زمزمه­ های پایان دوران استبداد و استعمار در ایران بالا گرفته بود و انقلابیون تحقق اهداف خود را نزدیک­تر می­ یافتند. در چنین شرایطی مساله نگارش قانون اساسی نظام جدید توسط دکتر حبیبی مطرح شد و امام نیز دستور نگارش آن را دادند.این فرآیند از دو مسیر پیگیری می­ شد؛ نخست توسط دکتر حبیبی و دوم تیم حقوقدان منتخب شورای عالی انقلاب که به دستور امام پیگیر نگارش قانون اساسی شده بود. به عقیده دولت موقت برای تصویب عمومی این پیش‌نویس باید مجلس موسسانی با تعداد اعضای بالای 300 نفرشکل بگیرد و درطی یک تا چند سال چکش‌کاری پیش‌نویس، یک متن قانونی جامع حاصل شود. در مقابل بزرگانی چون شهید بهشتی، هاشمی رفسنجانی و رهبر انقلاب، همه‌پرسی مستقیم پیش‌نویس را مطرح می ­کردند.
پرونده "بسیج؛ ارتش بیست میلیونی" سخنرانی کمتر دیده شده آیت‌الله خامنه‌ای در سال 1360

دولت همگانی؛ دفاع مردمی

شما نمودار کامل این دفاع هستید چون بسیج مردمی هستید، همچنین در ایران دولت و ملت نه فقط باهم بد نیستند بلکه باهم خوبند، بهتر بگویم از همند، طبقه خاصی دولت را به وجود نیاورده، همان عده‌ای دولت را به وجود آوردند که دیروز در بین همین مردم بودند، مردم از دولت مردان جدا نمی‌کنند، دولتمردان همان‌ها که وزیرند یا رئیس‌جمهورند همان زندگی مردم را داشتند همانجور زندگی می‌کردند از مردم خبر دارند، آن‌ها درد مردم را حس می‌کنند برای مشکلات مملکت فقط یک ناظر نیستند بلکه خودشان در بین تشکیلات هستند، جزء مردم هستند برخلاف آن طبقه برگزیده ممتاز جدائی ایست که در کشورهای دیگر وجود دارد که دولت را از ملت جدا می‌کنند.
به بهانه شصتمین سال ترور جان.اف. کندی

کالبد شکافی رابطه ایران و آمریکا در دوران کندی

جان اف. کندی روز 22 نوامبر 1963 در دالاس آمریکا ترور شد. او از ۲۰ ژانویه ۱۹۶۱ – ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ / 30 دی 1339-1 آذر 1342 نخست‌وزیر ایالات متحده بود. دوران ریاست‌جمهوری کندی، برای شاه مصیبت‌بارترین دوران روابطش با آمریکا محسوب می‌شد. با توجه به اسناد و مدارک و کتاب منشر شده موجود در این زمان، نه آمریکا اطمینان چندانی از ماندگار بودن نظام شاه با توجه به اوضاع بحرانی آن زمان داشت و نه شاه رفتار دولتمردان آمریکا را نسبت به خود می‌پسندید.
بررسی تاریخی روابط ایران و فلسطین

بدهکاری تاریخی درست نکنیم

پس از انقلاب اسلامي هم چهار پنج نقطه عطف است كه ما می‌توانیم اين ارزيابي را از همراهي ايران و فلسطين داشته باشيم. اولاً قبل از انقلاب همواره مردم، علما، انديشمندان، روشنفکران همه با فلسطين بودند.در تاریخ انقلاب هم اولين امتحان برای ما موضوع كمپ دیوید بود، که هم‌زمان با دولت مهندس بازرگان، مرحوم حضرت امام خودش پيام داد و در متن پيام گفت ایران خود را همگام با برادران مسلمان کشورهاى عربى دانسته و خود را در تصمیم‏گیری هاى آنان شریک مى‌داند و صلح سادات و اسرائیل را خیانت به اسلام و مسلمین مى‌داند.يك اقدام ديگر ما پیشنهاد روز قدس بود.
بررسی تاریخی روابط آمریکا و اسرائیل

اسرائیل، در حوزه منافع حیاتی آمریکاست

اسرائيل بازيگر مطلوب آمریکایی است. براي اينكه در منطقه نقش موازنه‌گر را داشته باشد اسرائيل مورد حمایت همه‌جانبه آمریکا قرار می‌گیرد. شما در هر مقطع تاريخي كه سندهاي امنيت ملي آمریکا را بخوانيد بلااستثنا آمریکایی‌ها گفتند اسرائيل در زمره حوزه منافع حياتي ایالات‌متحده است. اين يك مسئله خيلي جدي است! حوزه منافع حياتي است. منافع حياتي يعني چه؟ يعني حوزه سرزمینی‌ات، حوزه ساخت و تأسیسات قدرتت، آن منافع حیاتی‌ات می‌شود. می‌گوید اسرائيل در زمره حوزه منافع حياتي است و از آن مقطع زماني هميشه مورد حمایت قرار گرفته است.
تذکرات اردشیر زاهدی به محمدرضا پهلوی درباره جشن های 2500 ساله ؛

تبلیغات 900 میلیون دلاری شاه علیه ایران

آمدند میلیون‌ها خرج کردند بیش از هشتصدوپنجاه نهصد میلیون دلار خرج کردند و این اگر ما این خرج را می‌کردیم یک هزارمش را هم می‌خواستیم بکنیم تبلیغ بر علیه ایران بکنیم آن‌قدر موفقیت آمیز نبود تا اینکه با این عمل، در صورتی که می‌گفتند این‌ها تبلیغ است.
تازه های کتاب