حرم حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع) در تاریخ معاصر نقش محوری در مبارزات مردم علیه ظلم داشته است. در جنبش مشروطه خواهی، حرم شاهچراغ محلی برای تحصن مردم بود. این مکان، در دوران رضاخان، تجاوز قوای متفقین به ایران و ایام نهضت ملی نفت نیز ملجاء مردم بود. در ایام انقلاب نیز این مکان مقدس، نقطه شروع اغلب تظاهرات، محل تحصن علما و مردم و مکانی برای روشنگری و افشای جنایت‌های رژیم پهلوی بود.
انقلاب اسلامی در کرمان
مردم كرمان از ساعت 10 صبح 57/7/24 به دعوت روحانیون شهر در مسجد جامع تجمع كردند تا یاد شهدای میدان ژاله تهران را پاس بدارند. ساعت 11:30 هنوز واعظ، آقای صمدانی در حال سخنرانی بود كه عده‌ای به مسجد حمله كردند. ابتدا دو در ورودی مسجد را با روی هم ریختن دوچرخه و موتورسیكلت‌های مردم به آتش كشیدند. چماق‌به‌دستان مردم بی‌سلاح را زیر ضربات چماق، زنجیر، پنجه بوكس و چاقو گرفتند. جمعیت دفاع از حقوق بشر ایرانی پس از تحقیقات در مورد علّت حادثه با صدور اطلاعیه‌ای اعلام كرد كه طرح توطئه‌ی كرمان در استانداری با حضور مقامات دولتی ریخته شده است.آتشی كه رژیم نابخردانه در مسجد جامع كرمان برافروخت شعله‌هایش چنان گسترش پیدا كرد كه تا عمق اركان رژیم نفوذ پیدا كرد و بعد از آن یك روز آرام را ندید.
سید عبدالله بلادی بوشهری، عالم مبارز و دانشمند كثیرالتألیف است. آموخته‌های بلادی در نجوم جدید، زمینه‌ساز مباحثات علمی او با سید هبه‌الدین شهرستانی و تألیف الاسلام و الهیئه شهرستانی شد كه بلادی بر آن مقدمه‌ای نوشت. وی به سبب رابطه نزدیكی كه با «انجمن اتحاد اسلام» بوشهر داشت، خدمات فراوانی به جنبش مشروطیت كرد. در فاصله سال‌های انقلاب مشروطیت تا شروع جنگ جهانی اول، همراه با رئیس علی دلواری و یارانش، به تدریج بر دامنه مبارزه و مقابله با حضور انگلیسی‌ها در جنوب ایران افزود تا بدانجا كه انگلیسی‌ها قصد ترور وی را داشتند. در دوران رضاشاه نیز بلادی در چند مقطع به مقابله برخاست، در ماجرای قتل چند تن از زائران ایرانی خانه خدا به دست وهابی‌ها رساله تشجیع دلیران یا نهضت ایران را تألیف كرد و به افشای ماهیت حكومت وهابی پرداخت و خواستار بین‌المللی كردن مكه و مدینه شد.
کردستان، دیار دلیران کرد، نقش ویژه‌ای در پیروزی انقلاب اسلامی داشته است. مردمان کردستان شهدای بسیاری را در راه انقلاب هدیه داده‌اند. شهید ماموستا امین حیدری، شهید ماموستا محی‌الدین بیانی، شهید ماموستا ملامحمد کریمیان، شهید ماموستا کریم مکی‌پور، شهید ماموستا صلاح الدین معاضدی، شهید ماموستا محمد رشید علومی و شهدای دیگری از این منطقه به درجه رفیع شهادت رسیدند.
انقلاب اسلامی در گرگان
ایادی رژیم که حضور شهید مدنی در گنبد کاووس را مغایر با منافع خود می‌دیدند، به تکاپو افتادند تا به هر طریقی که شده وی را از گنبدکاووس دورگردانند. آنان با گوشزد کردن اینکه گنبد کاووس شهری مرزی است و این‌گونه اقدامات، تبعات خطرناکی دارد، حضور شهید مدنی را در شهر به مصحلت ندانسته خواستار تبعید وی به نقطه‌ای دیگر شدند. در نامه‌ای که شهربانی گنبد کاووس در این زمینه به فرمانداری خرم آباد ارسال کرد تأکید نمود: «مشارالیه (مدنی) از تاریخی که وارد گنبد کاووس شد، مرتباً با روحانیون این منطقه تردد می‌نماید و باطلاب مدرسه‌ی علمیه‌ی منتظریه در تماس می‌باشد؛ بنابراین اقامت وی در این شهر به هیچ وجه به مصلحت نمی‌باشد».
اشغال ایران در جنگ دوم جهانی توسط قوای بیگانه، از نقاط تاریک تاریخ ایران است. حضور ارتش بیگانه در خاک ایران خسارت‌های بسیاری برای مردم به ارمغان آورد. در آن شرایط که دولت مرکزی نیز ناکارآمد بود و ارتش رضاخان هرگز نتوانست از مرزهای کشور پشتیبانی کند، مردم در سختی و تنگنا قرار گرفتند. پس از اشغال ایران، وضعیت اسفناک و بحرانی بر شهرها و روستاها حاکم شد. انبارهای غله و آذوقه توسط اشغالگران ضبط گردید و به دنبال آن قحطی و گرسنگی به شکل گسترده‌ای در همه مناطق شایع شد.
روز سوم شهریور 1320 متفقین از شمال و جنوب به ایران حمله كردند. در شمال نیروهای شوروی در سه ستون وارد خاك ایران شدند: ستون اول رضاییه و تبریز را تصرف كرد. ستون دوم پس از تصرف چند شهر گیلان و مازندران از راه قزوین عازم تهران و ستون سوم از سمت بندر‌شاه وارد خاك ایران شد و با تصرف گرگان تا سمنان پیش رفت. همزمان با جنگ جهانی دوم و حضور روس‌ها در گرگان‌ودشت از شهریور 1230تا اواسط این دهه تبعاتی را نیز با خود به‌همراه داشت. آنان فرمانداری گرگان را تحت فشار قرار دادند تا «...در محوطه‌ی كارخانه‌ی برنج دو دستگاه انبار بزرگ و یك گاراژ و یك ساختمان مسكونی و شش دستگاه ساختمانی مسكونی...» را در اختیار آن‌ها قرار دهند و نیز مقدار 381 مترمربع شیشه برای درب و پنجره‌های سربازخانه را برای آن‌ها نصب كنند.
یادی از عالم مجاهد و مبارز صادق
علی موحدى ساوجى در سال 1322 در شهرستان ساوه متولد شد. پس از سپری کردن دوران مدرسه در سال 1340 با ورود به حوزه علمیه مشهد به سلک طلبگی درآمد.با آغاز نهضت امام خمینی در سال 1342 به روشنگری سیاسی پرداخت. نطق آتشین او پس از قیام 15 خرداد در ساوه موجبات دستگیری وی را فراهم آورد.در سال 1343 با مهاجرت به قم توسط آقاى خلخالى به خدمت امام خمینی رسيد.در سال 1354 امامت مسجد محمديه شميرانات را عهده‌دار شد و در سال 1355 در تأسيس بنياد نهج‌البلاغه شركت فعال داشت. همچنين در سال 1356 در کنار شخصیت‌های برجسته‌ای نظیر آیات مطهری، بهشتی و مفتح به تاسیس جامعه روحانیت مبارز پرداخت.
پیروزی انقلاب اسلامی، حاصل شجاعت و رشادت مردمی بود که تا پای جان حامی رهبری نهضت بودند و همواره از ارزش‌های انقلاب دفاع کردند. شهدای سال‌های مبارزه با استبداد پهلوی از پیشگامان مبارزه با جور و ستم هستند.
بررسی تاریخ معاصر نشان از آن دارد که مردم مشهد همواره حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام را کانون مبارزه علیه استبداد و استکبار قرار می‌دادند. آن‌ها در اعتراض به امتیازنامه رژی در مسجد گوهرشاد اجتماع كردند، به دنبال حوادث دوران استبداد صغیر بار دیگر مردم در حرم متحصن شدند. در دوران رضاخان نیز، حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام همچنان محلی برای دادخواهی مردم محسوب می‌شد، که مهم‌ترین آن قیام گوهرشاد است. با آغاز نهضت امام خمینی، مردم بار دیگر در مواقع حساس نهضت و برای گسترش مبارزات خود، حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام را بهترین مکان برای مبارزه می‌دانستند. آن‌ها در مواق حساس نهضت به حرم پناه می‌بردند و مبارزات خود را سامان می‌دادند.
اگر چه شيخ ابراهيم زنجانى، سه دوره نماينده‌ى زنجان در مجلس شوراى ملى (از دوره‌ى اول تا چهارم)، با صدور حكم سهمگين اعدام شيخ فضل الله نورى نام زشتى از خود بر جاى گذاشت، ولى واقعيت آن است كه وى يكى از بازيگران سياسى در دوران مشروطه بود.
انقلاب اسلامی در ارومیه
به دنبال تغيير مواضع ايدئولوژيك سازمان مجاهدين خلق به عنوان يكي از گروه‌هاي مذهبي مسلح، پر كردن خلأ ناشي از غلتيدن اين نيروها در دامن كمونيسم ضروري مي‌نمود. هيئت منتظرين حضرت بقيةالله اروميه هم به دنبال احساس اين خلأ دست به اقداماتي زد و با الگوگيري از رهنمودهاي امام خميني و آيت‌الله طالقاني، در 14 فروردين 1355ش تشكيل گروهي موسوم به گروه 14م را اعلام كرد. علت اطلاق عنوان گروه چهارده معصوم اين بود كه اين گروه، فعاليت‌هاي خود را با الگوگيري از آموزه‌هاي اهل بيت آغاز كردند، ولي به علت اينكه نام نامي ائمه خدشه‌دار نگردد و نيز ساواك نتواند در آن نفوذ نمايد، عنوان آن را به‌صورت مستعار گروه 14 م موسوم كردند.
ساواک در ایلام | بخش سوم
اسرائیل دارای 3 پایگاه برون مرزی در ایران بود که احتمالاً از سال ۱۳۳۷ این پایگاه‌ها ایجاد شده بود. این ۳ پایگاه در خوزستان (مرکز اهواز)، در ایلام (مرکز ایلام) و در کردستان (مرکز بانه یا مریوان) و در محلی مستقر بود که ساواک هم در آن محل باشد. هدف پایگاه‌های برون مرزی اسرائیل در ایران، عراق و کشورهای عربی بود و اکثر مأمورین را این ۳ پایگاه استخدام می‌کردند و پس از آموزش کامل مرحله بهره‌برداری شروع می‌شد.
آیت‌الله موسوی جزایری در مورد نقش مبارزاتی کسانی که از سوی ساواک متهم به عوام بودن شده‌اند، می‌گوید: «در بازار عده‌ای بودند مقلد حضرت امام که چنان متعصب و سرسخت هم بودند در راه و کار خودشان که ضمن اینکه بازاری بودند اما این جور بودند که اگر امام دستور می‌فرمود که همه‌ی مال و املاک‌تان را باید بدهید، راحت می‌دادند، راسخ بودند در کار خودشان و در عقیده‌ی خودشان.»
یکی از برنامه‌های جنجالی حکومت پهلوی در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۴۰ اصلاحات ارضی و تقسیم زمین بین کشاورزان بود. اکثر مالکان در مناطق مختلف ایران و ازجمله در گیلان به جهت اجرایی شدن قانون اصلاحات ارضی و از دست دادن بخشی از املاک خود به دشمنان رژیم پهلوی تبدیل شدند. در گزارشی از ساواک آمده است: «یکنفر بنام شیخ صادق معروف به احسانبخش در شفت در بالای منبر تبلیغات سوء برعلیه شخص اول مملکت و اصلاحات ارضی بیان داشته و مردم را به سقوط دولت امینی توجه داده و سیاست دولت را محکوم داشته و مردم را به قیام و بلوا و آشوب دعوت می‌نماید.»
انقلاب اسلامی در بجنورد
از جمله روحانيون بجنورد مى‌توان از حاج‌آقا مهمان‌نواز، برات محمد شاددل و قربانعلى محمدى‌مقدم ياد كرد كه هر كدام به گونه‌اى در اين حركت مؤثر بودند. از روحانيت بيرون، شهيد هاشمى‌نژاد، شهيد كامياب، كَرَمى و...، و از نسل جديد و جوان طلابى چون عبدالعلى جعفرى، حسن شريعتى و على عمرانى، ارحامى، ايوبى، ايزدى و... كار مى‌كردند. به اعتراف خود روحانيت غير از افرادى كه بيان شد، نسل قبلى و معمرين حضور نداشتند و جوانان طلبه صحنه‌گردان مبارزات مردم مسلمان بجنورد بودند.
ساواک در ایلام | بخش دوم
یکی دیگر از کارکردهای ساواک ایلام که برای ساواک مرکز دارای اهمیت زیاد بود، رصد و کنترل دقیق شهرهای نجف و کربلا و نیز بغداد بوده است که از نظر جغرافیایی به استان ایلام بسیار نزدیک بودند. دایره‌ی برون مرزی ساواک ایلام در خارج از مرزهای کشور و در مناطق مختلف عراق فعالیت‌هایی داشته است و رفت و آمد مردم در مرزها را به شدت کنترل می‌کرده است. این ساواک بخشی از نیروی خود را صرف رصد موقعیت امام در نجف و نیز سایر نیروهای انقلابی در عراق کرده بود. ساواک ایلام افزون بر اقداماتی که در داخل کشور برای مقابله با مردم انجام می‌داد در خارج از کشور نیز به واسطه‌ی ایجاد دایره‌ی برون مرزی فعال بود و هدف اصلی آن هم چه در داخل و چه در بعد خارجی سرکوب هرگونه ندای مخالفت با رژیم بود.
انقلاب اسلامی در ایلام
یکی از مهم‌ترین رویدادهایی که مردم را به تقابل بیشتر با رژیم پهلوی کشاند، حوادثی بود که پس از نماز عید فطر در سال ۱۳۵۷ شهر ایلام را به محل منازعه مسلحانه مردم ایلام و رژیم پهلوی تبدیل کرد. در پی تظاهراتی که به درگیری مسلحانه منجر شد، تعدادی از مردم عادی و نیز چند نفر از نیروهای نظامی و انتظامی رژیم پهلوی کشته شدند. روزنامه اطلاعات در این رابطه نوشت: «حدود پنج هزار نفر پس از پایان مراسم نماز عید فطر از مسجد جامع ایلام بیرون آمدند و تظاهرات گسترده‌ای در خیابان‌های این شهر به راه انداختند...».
انقلاب اسلامی در سبزوار
در ایام ماه مبارک رمضان، سخنرانان مذهبي و انقلابی برای ایراد وعظ و خطابه به سبزوار دعوت می‌شدند. حضور روحانیون انقلابی در شهر کوچکي همچون سبزوار فضاي سياسي و مذهبي مردم را دگرگون كرد. آنان هرچند بر اثر اختناق شديد و مراقبت توسط نيروهاي شهرباني و ساواک بيشتر مسائل مذهبي را بيان مي‌‌کردند و نمي‌‌توانستند به صراحت حقايق را منتقل كنند، اما با استفاده ازجمله‌هاي کنايه‌آميز و دوپهلو مقاصد خود را بيان مي‌‌کردند. در پایان یکی از این منبرها مردم از حسینیه بیروم آمده و شروع به سر دادن شعار «درود بر خميني» کردند.
ساواک در ایلام | بخش اول
ساواک در ایلام در سال‌های دهه‌ی 40 شکل گرفت. محل اداره‌ی ساواک در شهر ایلام واقع در خیابان بلوار (بلوار امام خمینی فعلی) بود و منازل سازمانی کارکنان ساواک نیز در روبروی بیمارستان امام خمینی فعلی قرار داشت که به 14 دستگاه معروف بود. در اداره‌ی ساواک ایلام از افراد غیر بومی استفاده می‌شد به نظر می‌رسید که به دلایل مختلف از جمله همکاری ننمودن نیروهای بومی در سرکوب مردم، بافت ایلی و قومی استان ایلام و.... ساواک از نیروهای غیربومی استفاده می‌کرد.
