به بهانۀ انتشار کتاب دکتر محمد مصدق: سرگذشت سیاسی
نام دکتر محمد مصدق در تاریخنگاری معاصر با وقایع مهم تاریخ معاصر ایران بهویژه نهضت ملی کردن صنعت نفت ایران گره خورده است. اما نام او در مطبوعات جهان غرب از 1330ش و با انتصابش به نخستوزیری به دو دلیل بسیار مطرح شد؛ نخست مخالفت بیسابقهاش به عنوان مجری قانون ملی کردن صنعت نفت با نفوذ انگلیس در ایران و دوم شیوۀ متفاوت نخستوزیری او که از بستر خود کشور را اداره میکرد. ارائه این بازنمایی از مصدق در فقدان زندگینامۀ جامعی از او زمینهساز نگارش اثری شد که در ادامه معرفی شده است.
کد خبر: ۸۸۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۸
به روایت اسناد
پس از چندین نوبت مذاکره میان دولت ایران با نمایندگان شرکت نفت ایران و انگلیس و «فرانسیس شپرد» سفیر وقت انگلیس در ایران، شپرد روز ۴ اسفند ۱۳۲۹ در نامهای به رزمآرا، بر آمادگی شرکت برای تنظیم قرارداد بر پایه تنصیف درآمد تاکید کرد. اما رزمآرا با پوشیده نگاه داشتن موافقتنامه ۵۰-۵۰، همچنان در جلسه کمیسیون نفت، بر مخالفت با ملی شدن صنعت نفت در ایران به دلیل مشکلات فنی، اقتصادی و سازمانی ملی شدن نفت و همچنین مشکل نداشتن متخصص و امکانات لازم به ویژه در زمینه حمل و نقل (کشتی نفتکش) و بازار فروش اصرار می ورزید. در این میان اسنادی وجود دارد که به ارتباطات رزمآرا با سفیر انگلیس در خصوص نفت و تصویب قرارداد الحاقی نفت و مقابله با نمایندگان مخالف اشاره دارد.
کد خبر: ۸۸۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۸
به بهانه سالگرد ملی شدن صنعت نفت
گزارش حاضر مروری خواهد داشت بر مهمترین آثاری که درباره نقش دستگاههای امنیتی غربی به ویژه آمریکا و انگلستان در سنگاندازی و ممانعت از به نتیجه رسیدن نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران انجام شده است. بر خلاف دولتمردان انگلیس ی که تقریباً از همان نخستین روزهای توطئه بر سر انجام کودتا و سرنگونی خشونتبار دولت مصدق اتفاق نظر داشتند، دودلیها و تردیدها در جبهۀ آمریکایی تا آخرین لحظات هم (حتی نزد خود آیزنهاور) ادامه داشت.
کد خبر: ۸۸۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۷
گفتگو با دکتر محسن سراج؛
میزان تورم در زمان دکتر مصدق نزدیک ۶ درصد بود. بعد از دکتر مصدق شاهد تورم دو برابری هستیم. در سال ۵۶، کار به تورم ۴۰۰ درصد میرسد. در تمام صنایع، تجارت و خدمات در دوران دکتر مصدق رشد داشتیم. موازنۀ تجارت خارجی، برای اولین بار وآخرین بار، بدون نفت در تاریخ ایران در زمان دکتر مصدق مثبت است. اگر الان میگویند که دولت در حال فروپاشی اقتصادی بود و مردم در حال فقر وبدبختی بودند، اگر این دروغهایی که دوستان میگویند درست بود، دیگر چه احتیاحی به کودتا وجود داشت؟ چه احتیاجی بود امریکا و انگلیس اینطور خود را با کودتا منفور کنند؟ صبر میکردند تا دولت مصدق سقوط کند. همین دولت تا زمان کودتا ۲۸ ماه روی کار بود.
کد خبر: ۸۸۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۶
دیدگاه
پس از انتصاب دیوید اوِن به وزارت امور خارجه انگلستان در فوریه 1977، سیاست خارجی انگلستان بر پایه رعایت حقوق بشر در تعاملات بینالمللی تدوین شد. اُون که به ایران بهعنوان یک نیروی حافظ منافع غرب در منطقه خلیجفارس حساس بود، همزمان تلاش میکرد خود را بهعنوان قهرمان حفظ حقوق بشر در سطح بینالملل معرفی کند و از سوی دیگر از دیکتاتوری محمدرضا پهلوی حمایت کند. به این بهانه بررسی کوتاهی از روابط دولت انگلستان و ایران در سال پایانی عمر حکومت پهلوی خواهیم داشت.
کد خبر: ۸۶۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۱۰
روایتی از زمانی که ایران اشغال شد
مردی که انگلیس یها بیش از هر کس در تهران درجستجویش بودند حاج امین الحسینی مفتی اعظم فلسطین بود. رشید عالی گیلانی معاون الحسینی قبلاً از ایران گریخته و به ترکیه رفته بود اما مفتی و همکاران عراقیش در یک هتل بسیار لوکس کوهستانی در کوههای دربند مشرف به تهران باقی بودند.
کد خبر: ۸۵۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۶
به روایت اسناد سفارت انگلیس؛
گزارش سیاسی نماینده بریتانیا در ایران در سال 1926 در جلد هفتم از مجموعه «یادداشتهای سیاسی ایران» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این مجموعه که شامل گزارشهای سیاسی بین سالهای 1302 تا 1305 را در بر میگیرد، برشی مهم از تاریخ ایران است که پهلوی جایگزین قاجار میگردد.
کد خبر: ۸۵۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۸
گزارشی از تلاشهای دیپلماتیک سفیر ایران در بریتانیا در روزهای نخست اشغال ایران
سوم شهریور 1320، وقتی ارتش انگلستان از جنوب و ارتش روسیه از شمال وارد خاک ایران شدند و بیطرفی و تمامیت ارضی کشور را از میان بردند، شاید حتی خود رضاشاه نیز گمان نمیکرد ارتشی که بیست سال بخش عظیمی از بودجه کشور را برای مدرن کردن آن اختصاص داده بود، چنین زود از پا دربیاید و مجبور شود به چنین ارتشی دستور توقف مقابله بدهد. با این وجود براساس شواهد و مدارک چنین به نظر میرسد پیش از اشغال ایران در روز سوم شهریور، نشانههایی از عهدشکنی روسیه و انگلستان مشاهده میشد و دولتمردان ایرانی نیز به آن توجه کرده بودند.
کد خبر: ۸۵۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۱
فیلم| انتشار برای نخستین بار
کودتای 28 مرداد 1332 با طراحی امریکا و انگلیس و اجرای عوامل داخلی آنها منجر به سقوط دولت مصدق و شکست نهضت ملی نفت شد.
کد خبر: ۸۵۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۸
زوایای پیدا و پنهان نفت در ایران
7 خرداد 1280 اولین قرارداد مهم بهرهبرداری از معادن نفت ایران به مدت 60 سال به ویلیام ناکسی دارسی از اتباع انگلستان واگذار شد.برخی از مفاد این امتیاز در دوره رضاشاه دستخوش تغییراتی گشت. این اتفاق در سال 1933 میان دو کشور صورت گرفت و به قرارداد جدیدی با عنوان قرارداد 1933 منجر گردید. انعقاد قرارداد 1933 بزرگترین خیانتی بود که یک دولت برای حفظ منافع بیگانگان علیه مردمش مرتکب شد و قطعا میتوان حدوث کودتای ننگین 28 مرداد و ایجاد دولت نظامی زاهدی در سال 1953 میلادی را نیز علت و دلیلی بر لغو قرارداد 1933 در فرآیند ملی شدن صنعت نفت ایران دانست که پس از آن هم پیدایش و ایجاد فضای استعماری نوین با تشکیل کنسرسیوم نفتی انگلیس ی – آمریکائی را ادامه زنجیره نوین امپریالیستی تا وقوع انقلاب اسلامی ایران دانست.
کد خبر: ۸۴۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۷
نخستین جلد از مجموعه مجلدات یادداشتهای سیاسی ایران از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار نشر شد.
کد خبر: ۸۴۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۶
قرارداد انحصار تنباکوی ایران در 27 رجب 1308ق به امضای سرهانری ولف سفير انگليس در ايران رسيد و سپس ناصرالدین شاه آن را امضا كرد. در اين قرارداد پنجاه ساله نه منافع دولت و نه منافع ملت و نه استقلال ايران، هيچكدام در نظر گرفته نشد. مردم شیراز به رهبری سید علیاکبر فالاسیری به حضور اتباع انگلیس ی واکنش نشان دادند. پس از آن مردم تبریز قیام دیگری را علیه قرارداد تنباکو رقم زدند. علمای اصفهان نیز با فتوای تحریم تنباکو به حمایت مردم برخاستند. تهرانیها هم با زعامت میرزا حسن آشتیانی و خطابههای آتشین فاضل دربندی به این قرارداد واکنش نشان دادند. در قزوين و يزد و كاشان نيز تظاهراتی برضد شركت رژی بهوقوع پیوست و در خراسان به رهبری حاجشيخ محمدتقی بجنوردی و حاج ميرزا حبيب مجتهد شهيدی، مردم دكانها و بازار را بستند و تظاهراتی نيز به پا داشتند.
کد خبر: ۸۴۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۵
ملی شدن صنعت نفت از نقاط درخشان مبارزات ملت ايران عليه استعمار و استبداد است. اين نهضت که با راهبری عناصر مذهبی و ملی توانسته بود دست دول بیگانه را از نفت ايران کوتاه کند به ناگاه با کودتای آمريکايی ـ انگليسی 28 مرداد 1332 متوقف شد. بدون شک اشتباهاتی که در جریان نهضت ملی به منصه ظهور رسید، در شکست این نهضت موثر بود. به انزوا کشاندن نیروهای مذهبی توسط جریان ملیگرا باعث از بین رفتن پایگاه اجتماعی مصدق شد و اعتماد بیرویه و بدون پشتوانه مصدق به آمریکا او را به ورطه سقوط کشاند. علاوه بر این، انحلال مجلس هفدهم توسط مصدق نیز در شکست نهضت نفت موثر بود.
کد خبر: ۸۳۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۸
کودتای سوم اسفند 1299، در فضایی از رعب و وحشت به ثمر رسید و در درجه نخست نمادی بود از موفقیت اشرافیت مالی بریتانیا و حکومت هند انگلیس بر اشرافیت زمینداری که حفظ منافع بریتانیا را از طریق قرارداد 1919 میسر میدید. گرچه انگلیس مظهری است از پیوند میان زمینداری بزرگ و اشرافیت مالی و در این کشور پیوند مزبور امری است عادی، اما تنازعی آشکار بین محافل بزرگ سرمایهسالار این کشور بر سر مسئله ایران و مشخصا کودتای سوم اسفند 1299 و تحولات بعد از مشروطه به چشم میخورد.
کد خبر: ۸۳۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۳
به بهانه کودتای سوم اسفند 1299
مدرس نیز در این رستاخیز مخوف و چنین ورطه هولناکی گرفتار شد و در عناد محبوسین سیاسی قرار گرفت و ابتدا در محل قزاقخانه قدیم در همان اطاقی که فرمانفرما حبس بود برای مدت چند روزی زندانی گردید ولی بعداً او را به اتفاق شیخ حسین یزدی به وسیله گاری پست به قزوین تبعید و حبس کردند.
کد خبر: ۸۳۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۰۳
هویدا در یک برنامه تلویزیونی در سال 1353 به نقل خاطرهای از اهانت انگلیس یها به ملت ایران میپردازد.
کد خبر: ۸۱۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۲۳
سازمان ملل متحد بهعنوان یک نهاد بیطرف و مرجع، مسئولیت رسیدگی به موضوع بحرین را برعهده داشت و میبایست با مطالعاتی دقیق و عمیق، تصمیمی عادلانه و منصفانه را اتخاذ میکرد. سازمان ملل به جای همهپرسی یا رفراندوم شیوه «پلهبیسیت» را جهت حل مسئله بحرین برگزید. هیئت اعزامی سازمان ملل هیچگونه پیشزمینه فکری و مطالعاتی درمورد بحرین و پیوستگی تاریخی آن به خاک ایران نداشتند و حتی برای این منظور اقدام به مطالعه و تحقیق جامعی نیز نکردند. آنها به شیوه «پلهبیسیت»، نه از آحاد مردم بحرین، بلکه تنها از افراد و گروههای نزدیک به آلخلیفه و کسانی که خواهان جدایی از ایران بودند نظرخواهی کردند.
کد خبر: ۷۷۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۱
کودتای سوم اسفند به روایت بهار
یک محبوس فراری و یک پاسبان در مرکز شهربانی کشته شدند. دو پاسبان هم در کلانتریها به قتل رسیدند و هفت تن مجروح شدند که آنها هم به تدریج مردند. احمد شهریور میگوید: این هنگامه و شلیک توپ، مردم را بیمناک ساخت و زنان سقط جنین کردند و به قول خود آنها، روی خون افتادند.... اینچنین بود طرح یک دسیسه سیاسی بزرگ و پایتخت با قوایی که در او بود اینطور به تصرف جماعتی که خود را فروخته بودند درآمد.»
کد خبر: ۷۵۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۰۳
به روایت اسناد
میرزا کوچک خان: «بنده عرض میکنم تاریخ عالم به ما اجازه میدهد هر دولتی که نتواند مملکت خود را از سلطه و اقتدار دشمنان خارجی نجات دهد وظیفه ملت است که برای استخلاص وطنش قیام کند، اما کابینه حاضره میگوید: «من محض استفاده شخصی باید مملکت را در باراز لندن به ثمن بخس بفروشم»!
کد خبر: ۷۳۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۰
رابطه شاه با آمريكاييان چنان صميمانه شده بود كه جرج آلن سفير آمريكا در ايران، بعد از ظهر هر شنبه با شاه تنيس بازی میكرد و بعد از آن غالبا برای صرف ويسكی و گفتگو با شاه در كاخ میماند. هر دوشنبه جرج آلن شام را ميهمان شاه و خانوادهاش بود و پس از آن به گفتگو میپرداختند.
کد خبر: ۷۱۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۴