توضیحات و مشخصات
بررسی نقش نیروهای تأثیرگذار در پیروزی انقلاب اسلامی میتواند یكی از
راههای شناخت این تحول بزرگ سدهی بیستم میلادی باشد . در بحث شخصیتها و
میزان تأثیرگذاری آنها بر روند پیروزی انقلاب ، عواملی همچون گرایشات فكری ،
سابقهی مبارزاتی و برنامهریزی برای پیشبرد و حفظ پیروزی ، بسیار با ارزش
است . در واقع ، بدین طریق است كه ماهیت انقلاب و نقش افراد و گروهها به
خوبی روشن میشود . انقلاب اسلامی محصول فرایندی است كه با داشتن زمینهها و
پتانسیل موجود در تودهی مردم مسلمان ، از سال 1342 به رهبری حضرت امام
خمینی (ره) آغاز گشت و با تبعید ایشان ، هدایت و پیشبرد این فكر بر عهدهی
تعداد دیگری از رهبران مذهبی و سیاسی قرار گرفت . از همان زمان تعدادی از
رهبران مذهبی با توجه به زیر ساختهای مبارزاتی و درسهایی كه از قیام
پانزده خرداد گرفته بودند ، به ساخت كادرهایی برای مبارزات آینده بر اساس
معیارهای اسلامی پرداختند . از جمله افرادی كه نقش بارزی در تربیت جونان و
آگاه ساختن نسل جدید با تعالیم انسانساز اسلام داشت و آن را به صورت یك
مكتب مبارزه معرفی كرد ، آیتالله دكتر محمد حسینی بهشتی از علمای برجستهی
حوزه بود . شهید محمد حسینی بهشتی در دوم آبان 1307 در خانوادهای روحانی
در اصفهان متولد شد . از چهارسالگی تحصیلاتش را در مكتبخانه آغاز كرد ،
سپس به دبستان رفت و در سال 1321 ش تحصیلات متوسطه را رها كرد و برای
فراگیری علوم دینی و حوزوی رهسپار حوزه شد . تحصیلات حوزوی خود را در قم و
تحصیلات دانشگاهی را در تهران ادامه داد و در 1330 ش موفق به اخذ لیسانس از
دانشكدهی معقول و منقول دانشگاه تهران شد . شهید بهشتی در نهضت ملی نفت و
حوادث سالهای 1330 تا 1332 نقش فعالی ایفا كرد . وی پس از شكست نهضت ملی
به این نتیجه رسید كه از یكی از دلایل مهم این شكست فقدان كادر تربیت شده
باری مبارزه بود ؛ لذا از این تاریخ به بعد تمام فعالیت خود را بر مسائل
فرهنگی و تربیت نیروهای جوان متمركز ساخت . تأسیس دبیرستان دین و دانش ،
ایجاد ارتباط بین دانشآموزان و طلاب ، تأسیس مدرسهی حقانی و غیره از سوی
ایشان را میتوان در همین راستا ارزیابی نمود . ایشان پس از مشخص شدن نقشی
كه در جریان قیام پانزده خرداد داشت ، توسط ساواك به تهران انتقال یافت و
در آنجا به همكاری با هیأتهای مؤتلفهی اسلامی پرداخت و پس از ترور حسنعلی
منصور ، نخستوزیر وقت ایران ، توسط این گروه و با استفاده از موقعیت
دعوتی كه آیات عظام قم از ایشان برای هدایت مسجد جامع هامبورگ به عمل
آوردند ، عازم آلمان شد . دكتر بهشتی اقدامات فرهنگی و تربیتی خود را در
آلمان با تأسیس انجمنهای اسلامی دانشجویان ، اصلاح برنامههای مسجد جامع
هامبورگ و برگزاری جلسات سخنرانی و پرسش و پاسخ ادامه داد . در سال 1349 ش
به ایران بازگشت و فعالیتهای خود را در مدرسهی حقانی ، شركت در تهیه و
تدوین كتب درسی ( تعلیمات دینی ) آموزش و پرورش ، برگزاری جلسات هفتگی
تفسیر قرآن و همكاری با روحانیون انقلابی ادامه داد كه در سال 1354 ش به
دستگیری ایشان انجامید ، اما پس از مدتی آزاد شد . دكتر بهشتی نقش مؤثری در
تشكیل جامعهی روحانیت مبارز داشت و با اوجگیری تظاهرات مردمی علیه رژیم
پهلوی ، هدایت انقلاب و انقلابیون را در كشور بر عهده گرفت . منزل او در
این زمان مركز تبادل مسائل مهم سیاسی بود . ایشان بار دیگر پیش از برگزاری
مراسم بزرگ عاشورای سال 1357 دستگیر و مدتی بعد آزاد شد . با عزیمت امام
خمینی به فرانسه ایشان نیز عازم پاریس شد و به امر امام هستهی اولیهی
شورای انقلاب را با همكاری بزرگان دیگری همچون آیتالله مطهری ، موسوی
اردبیلی ، هاشمی رفسنجانی و دكتر باهنر تشكیل داد . با پیروزی انقلاب
اسلامی ، دكتر بهشتی سمتهای زیادی را برای اداره و پیشبرد انقلاب بر عهده
گرفت كه مهمترین آن ریاست شورای انقلاب ، نیابت رئیس مجلس خبرگان و ریاست
دیوان عالی كشور بود . وی مؤسس حزب جمهوری اسلامی و اولین دبیركل این حزب
بود . دكتر بهشتی در دوران بعد از انقلاب همواره آماج تبلیغات منافقین و
بنیصدر قرار داشت و سرانجام در اوج مظلومیت در شامگاه هفتم تیر 1360 در
جریان انفجار بمبی كه منافقین در ساختمان مركزی حزب جمهوری اسلامی كار
گذاشته بودند به همراه 72 تن از یارانش ، كه اغلب نمایندهی مجلس بودند ،
به شهادت رسید . این اثر با توجه به اسناد ساواك ، كه بیانگر نحوهی
فعالیتهای سازندهی دكتر بهشتی است ، در دو قسمت نگاشته یافته است . در
قسمت نخست ، كه خود به هفت فصل تقسیم شده ، از تولد تا زمان شهادت ایشان به
روایت اسناد ، خاطرات همرزمان و بعضا سخنرانیهای خود ایشان مطالبی به
صورت پیوسته و منظم آمده است . در قسمت دوم ، اسناد مبارزاتی شهید بهشتی در
ایران و آلمان گردآوری و مرتب شدهاند . تكیهی این اثر بیشتر به اسناد
بوده و در نظر است زندگی و مبارزات این شخصیت ارزندهی انقلاب از خلال
اسناد ساواك بیان شود .
- قطع: وزیری
- تعداد صفحه: ۴۴۴
- نویسنده: محمدرضا سرابندی
- ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- تاریخ انتشار: ۱۳۸۷
- چاپ جاری: ۲۰۰۰
- شمارگان: ۲۰۰۰
- شابک: ۵-۲۷۱-۴۱۹-۹۶۴-۹۷۸