انقلاب اسلامی ایران كه در بهمن 1357 به پیروزی رسید دارای سه ركن ركین
است: نخست رهبری حضرت امام خمینی (ره)، دوم ایدئولوژی اسلامی، و سوم مردم.
عنوانی هم كه انقلاب اسلامی را از سایر انقلابات جهان متمایز میكند
میتواند مشخصكننده ماهیت و رهبری آن باشد. در كنار رهبری بیبدیل حضرت
امام كه در پیروزی انقلاب اسلامی مهمترین نقش را داشت، بایستی جایگاه علما
و حوزهی علمیه را مورد توجه قرار داد. از سپیدهدم شروع نهضت اسلامی در
سال 1341 حوزهی علمیهی قم به مهمترین كانون نهضت اسلامی تبدیل گردید.
حوزهی علمیهی قم حلقهی واسط علما و روحانیون و حضرت امام از یكسو و
سراسر ایران از طرف دیگر بود. در واقع آموزههای نهضت اسلامی ایران توسط
حوزهی علمیهی قم به سراسر ایران منتقل میگردید. ناگفته نماند آنچه در
دورهی نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی در حوزهی علمیه مورد استفاده قرار
گرفت از مواریث ارزشمند دوران زعامت آیتالله العظمی بروجردی بود. این
دوره دوران شكوفایی حوزههای علمیه قم و احیای حوزههای علمیه در سراسر
ایران بود. ضمن اینكه آیتالله العظمی بروجردی با اعزام وكلای خود به سراسر
ایران شبكهی گستردهی وكالت ایجاد كرد كه در گستردگی و همگانیشدن نهضت
اسلامی نقش غیرقابل انكاری را ایفا كردند. حوزهی علمیهی قم از دو منظر در
تاریخ انقلاب اسلامی قابل دقت و توجه است: نخست از منظر حقوقی و عنوان
«حوزهی علمیه» میباشد و بر همین اساس بخش مهمی از اسناد برجای مانده از
نهضت اسلامی به نام حوزهی علمیهی قم منتشر گردیده است. از سوی دیگر از
منظر حقیقی علما و روحانیون است كه به نام حقیقی به امضای اعلامیههای
روشنگر و مبارزه، مبادرت میكردند. حجتالاسلام والمسلمین استاد سیدهادی
خسروشاهی از فعالان فرهنگی ـ سیاسی پیشگام نهضت اسلامی در دوران قبل از
انقلاب ـ علیرغم خطرات موجودـ در اقدامی قابل تحسین و تقدیر به گردآوری
اسناد تاریخ نهضت اسلامی پرداخته است. آنچه در ادامهی مجلدات اول و دوم
اسناد نهضت اسلامی از مجموعه اسناد گردآوریشدهی ایشان منتشر میگردد، جلد
سوم شامل اعلامیهها و بیانیههایی است كه به امضای طلاب و فضلای حوزهی
علمیهی قم در طول تاریخ نهضت اسلامی منتشرشده است. اسناد این مجلد كه به
ترتیب تاریخی تدوین گردیده است در حقیقت گاهشمار تاریخ نهضت اسلامی به
روایت اعلامیهها و بیانیهها به حساب میآید.